එල් සැල්වදෝරයේ අපරාධ මර්දනයේ විස්මිත මෙහෙයුම: ශ්‍රී ලංකාවට ඉන් ආදර්ශයක් ගත හැකිද?

වසර ගණනාවක් තිස්සේ, එල් සැල්වදෝරය ලෝකයේම භයානක අනතුරුදායක රටක් ලෙස සැලකුණි. ඊට හේතු වූයේ අතිශයින්ම ඉහළ නැංවූ වංචාවන්, මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්, හා ඝාතනයන්ගෙන් පිරුණු අපරාධ සංස්කෘතියයි. MS-13 සහ Barrio 18 ලෙස හැඳින්වෙන අපරාධ කණ්ඩායම් නගර හා ගම්වල පාලනය අත්පත් කර ගෙන සිටියහ. 

කෙසේ වෙතත්, අද විස්මයජනක ප්‍රතිසංස්කරණයකින් පසු, එල් සැල්වදෝරය ලතින් ඇමරිකාවේ ආරක්ෂිතම රටවල් අතරින් එකක් බවට පත්වී ඇත. ඉතාම කෙටි කාලයක් තුළ මේ තරම් වෙනසක් සිදු වූයේ කෙසේද? එයට හේතු වූයේ එල් සැල්වදෝර රාජ්‍යයේ රනාධිපතිවරයා අපරාධ මර්දනය සඳහා කළ විස්මිත මෙහෙයුමයි. එය විමසා බැලීමට තරම් වටිනා එකකි. 

මේ සාර්ථක මෙහෙයුමෙන් අපට උගත ගතහැකි දේ කුමක් ද? ශ්‍රී ලංකාවේ පාතාලය මර්දනය කර ජනතාවට සුරක්ෂිත අනාගතයක් ඇති කිරීමට ඉන් ලැබිය හැකි පිටිවහල කුමක් ද?

එල් සැල්වදෝරයේ දැඩි තීන්දු සහිත ක්‍රියාමාර්ගය: අපරාධවලින් දැයක් 

2022 දී, ජනාධිපති නයිබ් බුකෙලේ (Nayib Bukele) අපරාධ මර්දනය සඳහා දැඩි වැඩපිළිවෙළක් ක්‍රියාත්මක කළේය. ඔහුගේ රජය රටපුරා හදිසි තත්ත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කරමින් පොලීසියට සහ යුද හමුදාවට සැකකටයුතු අපරාධකරුවන් අත්අඩංගුවට ගෙන රඳවා තබා ගැනීමට පුළුල් බලතල ලබා දුන්නේය. 

ඒ වැඩ පිළිවෙළ ක්‍රියාත්මක වූයේ මේ අයුරිනි: 

✅ ජාතික මට්ටමින් අපරාධකරුවන් අත්අඩංගුවට ගැනීම: 75,000කට වැඩි අපරාධ කල්ලි සාමාජිකයන් අත්අඩංගුවට ගෙන සංවිධානාත්මක අපරාධ පද්ධතිය බිඳ හෙළිණ. 
✅ විශාල බන්ධනාගාර ඇති කිරීම:  40,000 දෙනෙකුට සුදුසු ඉහළ මට්ටමේ අධි ආරක්ෂිත බන්ධනාගාරයක් ඉදි කර අපරාධකරුවන් වෙන් කොට තබාගැනීමට ක්‍රියා කෙරිණ. 
✅ දැඩි හමුදා පාලනය – අපරාධ කල්ලි සිටින ප්‍රදේශවල විශේෂ බලකාය යොදවා අපරාධ කල්ලිවල පාලනය අවසන් කෙරුණි. 
✅ දැඩි සිර බන්ධනාගාර ක්‍රමවේදය – දුරකථන, නැවත මුණගැහීමේ අවස්ථා, සහ බාහිර සම්බන්ධතා සහමුලින් ම වළක්වා, අපරාධ ජාලවල බලය අඩු කෙරිණ. 
✅ පොදු ජනතා සහයෝගය – ජනතාව මෙම දැඩි ක්‍රියාවලියට සහය දැක්වීය, මන්ද ඔවුහූ අවසානයේ එහි ඇති ආරක්ෂිත බව වටහා ගත්හ. 

මේ මෙහෙයුම නිසා එල් සැල්වදෝරයේ ඝාතන අනුපාතය 2015 දී 100,000කට 103ක සිට 2023 වන විට 100,000කට 2.4 දක්වා පහළට ගියේය. කලින් භීෂණයෙන් වෙළී ගිය මේ රට දැන් සාමකාමී වී ආයෝජකයින්, සංචාරකයින්, සහ ව්‍යාපාරිකයින් ආකර්ෂණය කරමින් නව යුගයකට පත්ව ඇත.

එල් සැල්වදෝරයේ ක්‍රියාමාර්ගවලින් අපට ඉගෙන ගත හැක්කේ කුමක්ද? 

ශ්‍රී ලංකාව විශේෂයෙන් ම අනන්‍ය වූ අපරාධ ගැටලුවලට මුහුණ දී තිබේ – යටින් කටයුතු කරන අපරාධ සංවිධාන, මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්, දූෂිත දේශපාලන බලපෑම්, සහ ගිවිසුණු ඝාතන. එල් සැල්වදෝරය මෙන්ම මෙහිද අපරාධ ක්‍රියාමාර්ග රාජ්‍ය ක්‍රියාවලියට විශාල බලපෑමක් කරන බව පෙනෙයි. 

එම නිසා, ශ්‍රී ලංකාවට එල් සැල්වදෝර ශෛලියේ යෝජනා ක්‍රියාවට නැංවිය හැකිද?

1. ජාතික මට්ටමින් සංවිධානාත්මක අපරාධ මර්දනය 

✅ යටින් ක්‍රියාත්මකවන අපරාධ ජාල හඳුනාගෙන විනාශ කිරීම. 
✅ අපරාධ ජාල නායකයන් (kingpins) පමණක් නොව සමස්ත පද්ධතියම මට්ටු කිරීම. 
✅ අපරාධ බහුල ප්‍රදේශවලට පොලිසිය සහ හමුදා බහුලව ය‍ෙදවීම.

2. බන්ධනාගාර පද්ධතිය ප්‍රතිසංවිධානය කිරීම 

✅ යටින් කටයුතු කරන මැදිහත්වීමක් ඇති දරුණු ගණයේ අපරාධකරුවන් හා කුඩා අපරාධකරුවන් වෙන්ව තබා ගැනීම. 
✅ විශේෂ ආරක්ෂිත මහා බන්ධනාගාරයක් ඉදිකිරීම. 
✅ දුරකථන, බාහිර සම්බන්ධතා, සහ ව්‍යාජ සෙසු ක්‍රියාවන් සහමුලින් ම වළක්වා ගැනීම.

3. දූෂිත දේශපාලන බලපෑම් අඩු කිරීම 

✅ නීතිය සඳහා කිසිදු ආකාරයේ දේශපාලන බලපෑමකින් තොරව ක්‍රියා කිරීම. 
✅ අපරාධකරුවන් ආරක්ෂා කරන දූෂිත නිලධාරීන් හා දේශපාලකයන් නීතිය යටතට ගෙන ඒම. 
✅ අපරාධ ක්‍රියාවලියට සහාය දක්වන බලධාරීන්ට දැඩි නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම.

4. වේගවත් අධිකරණ ක්‍රියාවලියක් සහ දැඩි දඬුවම් ලබා දීම 

ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති ප්‍රධාන ගැටලුව නම් අධිකරණ පද්ධතිය ප්‍රමාණවත් නොවීමය. දැනටමත් අධිකරණවල ගොඩ ගැසී ඇති නඩුකර සංඛ්‍යාව 11 ලක්ෂ තිස් දහසකට වැඩි බව අධිකරණ ඇමතිවරයා පසුගියදා මැතිසබයට දැනුම් දුන්නේය. ඔහුට අනුව මානව සම්පත් හිඟය පූර්ණ අධිකරණ ක්‍රියාවලියකට බාධාවක් වි තිබේ. ඒ නිසා නඩු තීන්දුවක් දීමට කාලයක් ගතවේ. ඒ නිසා දැන් පවතින අපරාධ රැල්ල මඬින්නට නම් ඒ වෙනුවෙන් පමණක් ක්‍රියාත්මක විය හැකි අධිකරණ පද්ධතියක් ඇති කළ යුතුය. එසේ ස්ථාපිත කොට පහත සඳහන් කටයුතු ක්‍රියාවට නැංවිය යුතුය 

✅ විශේෂ අධිකරණය මගින් අපරාධකරුවන් පිළිබඳ නඩු කටයුතු විනිවිද භාවයකින් යුතුව, මානව අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝණය නොවන අයුරින් ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය. 
✅ නඩු විභාග ඉතා ඉක්මනින් අවසන් කර දඬුවම් ක්‍රියාත්මක කිරීම සිදු කළ යුතුය. 
✅ සංවිධානාත්මක අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම් සඳහා දැඩි දඬුවම් පැනවීම.

5. සමාජ ආර්ථික ගැටලු හඳුනාගෙන විසඳීම 

✅ තරුණ පිරිස අපරාධ ක්‍රියා වෙත පෙලඹවිම වළක්වා ගැනීමට රැකියා අවස්ථා නිර්මාණය කිරීම. 
✅ අධ්‍යාපනය සහ වෘත්තීය පුහුණු වැඩසටහන් වැඩි දියුණු කිරීම. 
✅ පැරණි අපරාධකරුවන් සඳහා ප්‍රතිශෝධන වැඩසටහන් ක්‍රියාවට නැංවීම.

එවැනි ක්‍රියාවලියකින් ශ්‍රී ලංකාවටද එබඳු සාර්ථකත්වයක් ලබාගත හැකිද? 

කෙටි පිළිතුර "ඔව්", නමුත් ප්‍රවේශය නිසි ආකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය. 

එල් සැල්වදෝරයේ ප්‍රවේශයෙන් පාඩම් ඉගෙන ගනිමින්, ශ්‍රී ලංකාවටද දැඩි නීති රීති ඇතුළත් ක්‍රියාවලියක් ඇති කළ හැක. නමුත්, මානව අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීම හා දේශපාලන බලපෑම් නිසා සාමාන්‍ය ජනතාවට අසාධාරණයක් සිදු නොවීමට වග බලා ගත යුතුය. 

මේ කටයුතු රජයට පමණක් තනිවම කළ හැක්කක් නොවේ – සෑම ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුම අපරාධ රහිත අනාගතයක් සඳහා එක්වන්ව සහය දැක්විය යුතුය. 

එල් සැල්වදෝරය වැනි අපරාධ වලින් වෙළුණු රටක් – ආරක්ෂිත ගමන් මාර්ගයක් සොයාගත්තා නම්, ශ්‍රී ලංකාවටද එය කළ නොහැකි වීමට හේතුවක් නැත. 

මෙය සිදු කිරීමට සුදුසු වේලාව දැන් එළඹ තිබේ. වහා ක්‍රියාත්මක වීම දේශපාලන නායකත්වයේ බලධාරීන්ගේ වගකීමකි. 🔥